Орон сууцтай болох гэсэн монголчууд сэтгэл зүй, санхүүгийн, төрийн хүнд суртал гэсэн дааж давшгүй саад бэрхшээлийг туулах болчихоод байна. Энэ бүгдийг даван туулахын тулд сэтгэлийн болон бие махбодын тэвчээр хатуужилд суралцсан байх шаардлагатай бөлгөө.
Хаанаас, хэн ч ямар ч дайралт хийж болно. Тэр бүрт нь тэсч үлдэх хэрэгтэй. Ингэж чадаж гэмээнэ орон сууцтай болоход нэг алхам ойртоно гэсэн үг. 4000 айл орон сууцны хөтөлбөр хэрэгжихэд төрийн албан хаагч нарт олгоно хэмээн ажил, мэргэжлээрээ гадуурхагдсан. Хувиараа хөдөлмөр эрхэлж төрийн нуруун дээр ачаа үүрүүлээгүйнхээ төлөө эхний шийтгэлээ авсан нь энэ.
Тухайн үед тэсээд тэвчээд өнгөрсөн. Дөрөвхөн мянган сууцнаас би булаацалдаад яах юм билээ гэж бодсон биз. Дараа нь 100 мянган айл орон сууцны хөтөлбөр хэрэгжихэд одоо л нэг байртай болж нүүрс түллээ хэмээн адлагдахгүй болно доо гэж бодсон хүн олон. Тэр дундаа ид хөдөлмөрлөх насандаа яваа залуус. Хуучин нийгмийн төгсгөлийг үзсэн нь тэдний хувьд бас л алдаа болов.
Аав ээжийн гэрт өсөхдөө орон сууцны ордер дээр гэр бүлээрээ нэрээ бичүүлдэг, хамтран эзэмшдэг байсан нь энэ цагийн гэсгээл болж орон сууцтай болох мөрөөдөл нь мөн л таслагдав. Улсын бүртгэлийн газраас орон сууц эзэмшиж байгаагүй гэсэн лавлагаа авсан хүмүүс аав ээжийн байрны ордер дээр нэр нь орсон гэдэг шалтгаанаар орон гэртэй болох мөрөөдлөө таслуулав.
6 хувийн хүүтэй, 100 мянган айл орон сууцны хөтөлбөр ийм хүмүүст харахын заяа л хайрлажээ. За тэгээд аз нь таараад орон сууц эзэмшиж байгаагүй гэсэн лавлагаа авч чадсан нэг хэсэг нь урьдчилгаа мөнгөө олох гэсэн хэсэгтээ зүдэрсэн. Хураасан хуримтлуулсан мөнгөгүй зарим нь эд зүйлээ зарж, зээл тавих нь тавьсаар урьдчилгаа төлбөрөө төлж байв.
Өнөөдрийн байдлаар 6 хувийн зээлд хамрагдахаар өргөдлөө өгсөн иргэдийн 25 хувь нь л зээлдээ хамрагдаад байгаа аж. Зээл олголт зогссон гэх шалтгаанаар зээлдээ хамрагдаж чадаагүй иргэд урьдчилгаа төлбөр төлснийхөө төлөө шийтгэл хүлээх дээрээ тулчихаад байна.
Тодруулбал, төр, барилгын компанийн хамтарсан дарамтад орж хадан хавчуулагдсан халиуны зулзага гэгч болжээ. Учир нь барилгын компаниуд урьдчилгаа төлбөрөө төлсөн ч өнөөдрийг хүртэл зээл нь гараагүй иргэдийн урьдчилгаа төлбөрөөс 10-20 хувийн алданги тооцно хэмээн дарамтлах болж. Харин албанхыхан ийм зүйл байж болохгүй гэж мэдэгдээд байгаа. Өнөөдрийг хүртэл цаасан дээр буусан албан даалгавар, шийдвэр байхгүй болохоор хувийн хэвшлийнхэн хүссэнээрээ аашилж болох болчихоод байна.
Тэгэхээр байртай болохын тулд хашаа байшингаа зараад 15 сая төгрөгийн урьдчилгаа бүрдүүлээд өгчихсөн иргэн 3 сая төгрөгийн алданги төлөх болчихоод байна. Эсвэл байраа суллаж гудамжинд гарах гэдэг хоёр сонголт үлджээ. Хоёулаа утгагүй, ялгаагүй болохоор сонголт хийх сонирхол иргэдэд алга. Олон улсын жишигт төрийн байгууллага асуудлыг шийдэхдээ аль болохоор иргэддээ дарамт чирэгдэлгүй хийдэг. Гэтэл манайд эсрэгээрээ хуульиа умартан явж байгаад бурууг иргэд нь үүрдэг болчихоод байна. Орон сууцтай болох гэсэн иргэд төрд ажиллаагүй, орон сууцны ордер дээр нэр нь бичигдсэн, урьдчилгаа төлбөр төлснийхөө төлөө мөрөөдлийн орон сууцандаа амьдарч чадахгүй байна. Төр хууль хяналтынхан хуулиа мөрдөөгүйн төлөө буруу талдаа хүртэй машинаа унах эрхгүй болж байна. Энэ мэтчилэн иргэдээ дарамталсан шинэчлэл цаашдаа дахин бүү давтагдаасай.
Ц.Ургамал
Эх сурвалж:www.times.mn
Орон сууцтай болох гэсэн монголчууд сэтгэл зүй, санхүүгийн, төрийн хүнд суртал гэсэн дааж давшгүй саад бэрхшээлийг туулах болчихоод байна. Энэ бүгдийг даван туулахын тулд сэтгэлийн болон бие махбодын тэвчээр хатуужилд суралцсан байх шаардлагатай бөлгөө.
Хаанаас, хэн ч ямар ч дайралт хийж болно. Тэр бүрт нь тэсч үлдэх хэрэгтэй. Ингэж чадаж гэмээнэ орон сууцтай болоход нэг алхам ойртоно гэсэн үг. 4000 айл орон сууцны хөтөлбөр хэрэгжихэд төрийн албан хаагч нарт олгоно хэмээн ажил, мэргэжлээрээ гадуурхагдсан. Хувиараа хөдөлмөр эрхэлж төрийн нуруун дээр ачаа үүрүүлээгүйнхээ төлөө эхний шийтгэлээ авсан нь энэ.
Тухайн үед тэсээд тэвчээд өнгөрсөн. Дөрөвхөн мянган сууцнаас би булаацалдаад яах юм билээ гэж бодсон биз. Дараа нь 100 мянган айл орон сууцны хөтөлбөр хэрэгжихэд одоо л нэг байртай болж нүүрс түллээ хэмээн адлагдахгүй болно доо гэж бодсон хүн олон. Тэр дундаа ид хөдөлмөрлөх насандаа яваа залуус. Хуучин нийгмийн төгсгөлийг үзсэн нь тэдний хувьд бас л алдаа болов.
Аав ээжийн гэрт өсөхдөө орон сууцны ордер дээр гэр бүлээрээ нэрээ бичүүлдэг, хамтран эзэмшдэг байсан нь энэ цагийн гэсгээл болж орон сууцтай болох мөрөөдөл нь мөн л таслагдав. Улсын бүртгэлийн газраас орон сууц эзэмшиж байгаагүй гэсэн лавлагаа авсан хүмүүс аав ээжийн байрны ордер дээр нэр нь орсон гэдэг шалтгаанаар орон гэртэй болох мөрөөдлөө таслуулав.
6 хувийн хүүтэй, 100 мянган айл орон сууцны хөтөлбөр ийм хүмүүст харахын заяа л хайрлажээ. За тэгээд аз нь таараад орон сууц эзэмшиж байгаагүй гэсэн лавлагаа авч чадсан нэг хэсэг нь урьдчилгаа мөнгөө олох гэсэн хэсэгтээ зүдэрсэн. Хураасан хуримтлуулсан мөнгөгүй зарим нь эд зүйлээ зарж, зээл тавих нь тавьсаар урьдчилгаа төлбөрөө төлж байв.
Өнөөдрийн байдлаар 6 хувийн зээлд хамрагдахаар өргөдлөө өгсөн иргэдийн 25 хувь нь л зээлдээ хамрагдаад байгаа аж. Зээл олголт зогссон гэх шалтгаанаар зээлдээ хамрагдаж чадаагүй иргэд урьдчилгаа төлбөр төлснийхөө төлөө шийтгэл хүлээх дээрээ тулчихаад байна.
Тодруулбал, төр, барилгын компанийн хамтарсан дарамтад орж хадан хавчуулагдсан халиуны зулзага гэгч болжээ. Учир нь барилгын компаниуд урьдчилгаа төлбөрөө төлсөн ч өнөөдрийг хүртэл зээл нь гараагүй иргэдийн урьдчилгаа төлбөрөөс 10-20 хувийн алданги тооцно хэмээн дарамтлах болж. Харин албанхыхан ийм зүйл байж болохгүй гэж мэдэгдээд байгаа. Өнөөдрийг хүртэл цаасан дээр буусан албан даалгавар, шийдвэр байхгүй болохоор хувийн хэвшлийнхэн хүссэнээрээ аашилж болох болчихоод байна.
Тэгэхээр байртай болохын тулд хашаа байшингаа зараад 15 сая төгрөгийн урьдчилгаа бүрдүүлээд өгчихсөн иргэн 3 сая төгрөгийн алданги төлөх болчихоод байна. Эсвэл байраа суллаж гудамжинд гарах гэдэг хоёр сонголт үлджээ. Хоёулаа утгагүй, ялгаагүй болохоор сонголт хийх сонирхол иргэдэд алга. Олон улсын жишигт төрийн байгууллага асуудлыг шийдэхдээ аль болохоор иргэддээ дарамт чирэгдэлгүй хийдэг. Гэтэл манайд эсрэгээрээ хуульиа умартан явж байгаад бурууг иргэд нь үүрдэг болчихоод байна. Орон сууцтай болох гэсэн иргэд төрд ажиллаагүй, орон сууцны ордер дээр нэр нь бичигдсэн, урьдчилгаа төлбөр төлснийхөө төлөө мөрөөдлийн орон сууцандаа амьдарч чадахгүй байна. Төр хууль хяналтынхан хуулиа мөрдөөгүйн төлөө буруу талдаа хүртэй машинаа унах эрхгүй болж байна. Энэ мэтчилэн иргэдээ дарамталсан шинэчлэл цаашдаа дахин бүү давтагдаасай.
Ц.Ургамал
Эх сурвалж:www.times.mn
